Lễ hội dịp Tết Nguyên đán được yêu thích nhất

Cập nhật vào 06/02

Nếu hỏi Huế có lễ hội gì đặc sắc thì một lễ hội đầu năm ở Huế được cả nước biết đến chính là hội vật làng Sình. Hội vật làng Sình có từ khi nào? Nguồn gốc lễ hội? Vì sao lễ hội hấp dẫn các đô vật và được du khách yêu thích đến vậy? Mời bạn đọc cùng tìm hiểu về hội vật làng Sình – Lễ hội dịp Tết Nguyên đán được yêu thích nhất ở Huế.

Làng Lại Ân (tên Nôm là làng Sình), nằm bên hữu ngạn sông Hương, ở hạ lưu ngã ba Sình, trước thuộc huyện Tư Vinh hay tổng Mậu Tài, nay là xã Phú Mẫu huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế. Nơi đây là địa chỉ cuối cùng về phương Nam còn lưu giữ truyền thống vật võ, một sinh hoạt văn hoá đặc trưng của người Việt. Hằng năm sau khi ăn Tết xong, làng ở hội vật vào ngày 10 tháng giêng với niềm mong ước: dân khoẻ, làng yên, mùa màng tươi tốt, hạnh phúc muôn người.

Nguồn gốc hội vật làng Sình

Tương truyền, hội vật làng Sình xuất hiện hơn 400 năm và phát triển liên tục đến nay, được xem như hội võ lớn nhất và cổ xưa nhất ở xứ Đàng Trong.

Thuở xa xưa, làng Sình chỉ là bải đất bồi của 3 nhánh sông hợp lại, nơi đây địa thế bằng phẳng, rộng rải nên được các chúa Nguyễn trưng dụng làm nơi luyện tập võ thuật của quân lính triều đình. Thời bấy giờ, khi quan quân triều đình chúa Nguyễn về nơi đây tập luyện võ công, làng Sình có một trang thiếu niên vì say mê với những chiêu thức đấu vật của các võ tướng nên đã xin đi theo tòng quân. Trải qua nhiều trận mạc, chiến tranh kết thúc, trang thiếu niên này trở về làng lập gia đình rồi sau này bày ra hình thức đấu vật cho con cháu trong nhà cùng luyện tập nâng cao sức khoẻ. Người này sau được làng tôn làm ông tổ môn vật.

Thời bấy giờ, vì là hợp lưu của 3 nhánh sông Hương nên đất đai ở đây màu mỡ phì nhiêu, nguồn lợi tôm cá nơi đây lại phong phú đa dạng, thấy làm ăn thuận lợi, người dân tứ xứ bắt đầu kéo đến sinh cơ lập nghiệp. Tại đây, các họ tộc bắt đầu hình thành, các ngành nghề tiểu thương, thủ công nghiệp theo chân họ cũng bắt đầu manh nha phát triển. Theo thời gian, làng Sình trở thành một làng nghề sầm uất bậc nhất kinh kì xứ Huế.

Làm ăn thuận lợi, thế nên khi tết đến xuân về, các Hội chủ trong làng mới tự bỏ tiền túi đứng ra tổ chức lễ hội vui chơi giải trí, môn đấu vật cũng được đưa vào trong phần lễ hội với mục đích thư giản và nâng cao sức khoẻ. Và rồi nó trở thành truyền thống, cứ mỗi độ xuân về, lễ hội đấu vật làng Sình lại được ấn định vào ngày mùng 10 tết.

Để trở nên nổi tiếng khắp cả nước như bây giờ, vật làng Sình cũng có một điển tích riêng. trước kia, thời nhà Nguyễn, trong một lần vua tổ chức thi đấu giải vật quy tụ các đô vật khắp cả nước, đến trận chung kết, sới vật chỉ còn lại 2 đô vật giỏi nhất là người làng Sình và làng Thủ Lễ (xã Quảng Lợi, huyện Quảng Điền, TT Huế). Hai đô vật sắp sửa vào đấu trận cuối cùng thì bất ngờ em trai của đô vật làng Sình mặc dù người nhỏ con, lại không giỏi võ, không biết nhiều thế miếng vật hơn người anh đã nhảy vào dành thi đấu trận cuối cùng. Trước đó, vì đã quan sát theo dõi kỹ lối đánh của đô vật Thủ Lễ nên người này đã biết được điểm mạnh yếu của đối thủ. Vào trận, sau khi vờn nhau vài giây, đô vật Thủ Lễ nhảy xổ vào định bốc đô vật làng Sình quăng xuống, nhưng ông này nhanh như cắt đã lùi lại vào chụp luôn vào tay thuận thế kéo ngược đẩy văng đối thủ đi rồi áp sát tì đè xuống đất. Đô vật Thủ Lễ không cựa quậy được và đánh chấp nhận thua cuộc. Đô vật làng Sình vô địch, và từ đó danh tiếng vật làng Sình cũng như vật Thủ Lễ lan xa khắp cả nước.

Nhưng cũng bởi trận thua đó nên làng Thủ Lễ bắt đầu chú trọng về môn đấu vật, trải qua mấy trăm năm, Thủ Lễ thường xuyên cử các đô vật tài năng sang làng Sình thi đấu và tham gia hội vật và họ cũng nhiều lần đoạt giải, hai làng cũng sản sinh ra rất nhiều đô vật thành danh dành được nhiều huy chương tại các giải đấu trong nước và quốc tế.

Hội vật làng Sình mang tính truyền thống, là nét đẹp tinh hoa võ luyện của mảnh đất xứ kinh kỳ Cố đô và là một hoạt động văn hóa được lưu truyền hàng trăm năm qua cho đến hôm nay. Trải qua bao biến thiên, dù trong bất cứ trong hoàn cảnh nào thì hội vật làng Sình không bao giờ ngừng nghỉ gián đoạn. Bởi vậy người Huế mới có câu ca dao:

“Dù ai đi đó đi đây

Ngày Mười hội vật nhớ quay về Sình”

Bạn muốn tham khảo thêm về những lễ hội khác tại miền Trung, hãy xem tại  Miền Trung có những lễ hội nào diễn ra trong dịp Tết Nguyên Đán?

Hội vật làng Sình được tổ chức như thế nào?

Hội vật làng Sình có 2 phần: Phần lễ và phần hội. Phần lễ diễn ra tại đình làng, vào sáng tinh mơ, đông đảo người dân và các phụ lão đã tề tựu đông đủ ở đình làng. Tại đây, để bắt đầu cho ngày hội vật, các cụ cao niên uy tín đại diện trong làng sẽ dâng mâm lên với các lễ vật xôi, gà, hoa quả…lên bàn thờ đình tổ (bậc khai canh ra làng Sình) để báo cáo về tình hình làm ăn kinh tế một năm qua của dân làng, cũng như cầu xin cho năm mới sẽ được làm ăn thuận lợi, mùa màng tốt tươi, và cũng là để xin phép cho làng được tổ chức lễ hội đấu vật. Sau khi dâng lễ lên, các cụ cao niên trong làng đại diện sẽ ra bắt cặp thi đấu biểu diễn vài keo vật cho bà con dân làng xem thưởng lãm. Khi mặt trời đã lên cao, đã chuyển sang giờ Thìn, phần thi đấu chính thức sẽ được bắt đầu.

Võ đài là sới vật bằng đất bột, mỗi bề rộng chừng bốn năm sải tay, cao hơn một mét được dựng trước sân đình từ ngày hôm trước, mùng chín tháng giêng, bốn bề có dăng dây bảo vệ. Ngôi đình làng nằm bên bờ sông, cảnh quan thoáng đãng, sông nước hữu tình. Người xem vây quanh xới vật ngồi san sát bên nhau trên những mô đất, những bệ cấp bằng tre già đan kết lại trong khuôn viên đình rộng chừng 600m2.

“Lệ” làng quy định, các đô vật dự đấu không nhất thiết phải là người địa phương, và bất kỳ khán giả nào cũng có thể được lên sới đấu vật. Ngoài giải Cạn dành cho chức vô địch, làng còn dành riêng một khoản tiền để thưởng cho tất cả những đô tham gia hội vật. Có thể do điều kiện dự hội khá đơn giản, nên ngày xưa, cứ đến trước ngày làng mở hội vật, trai tráng khắp nơi theo nhau về làng Sình.

Từ sáng sớm, không khí lễ hội đã rộn ràng, tiếng trống hội, băng rôn, cờ hoa ực rỡ, người xem vây kín các sới vật, ngoài đường dòng người nô nức tìm về lễ hội ngày một đông… Sau nghi lễ và những điều dặn dò về thi đấu, các đô sẵn sàng vào cuộc thi hào hứng.

Điều khiển vật võ là một vị cao niên, có uy tín trong làng, khăn đen, áo dài, ngồi cầm trống ngay trước đình. Tiếng trống nhịp nhàng, thong thả là gọi vật; hối hả, liên tục là thúc giục các đô tích cực thi đấu.

Trọng tài trên sới vật là một người am hiểu luật, nhanh nhạy, kiên quyết. Các đô vật không đóng khố như ở Bắc mà mặc quần và quấn thêm một cán ngang lưng. Người đến thi đấu không cần báo trước, chỉ đăng ký tại chỗ theo lời mời gọi thi tài. Khi được phép, họ này vào xới, làm lễ bái thần làng và các vị cao tuổi. Trọng tài kiểm tra trang phục, xong cho lệnh thi đấu. Trống đánh một tiếng quì xuống chào nhau, trống đánh hai tiếng, đứng lên ôm nhau vật. Trống đánh ba tiếng thì thả nhau ra, lựa thế khác, vật lại.

Luật vật dân tộc dựa trên nguyên tắc “túc bất ly địa” (chân không rời đất). Nêu nhấc được hai chân của đối thủ rời khỏi mặt đất là thắng cuộc. Từ “túc bất ly địa”, luật tiến đến “lấm lưng, trắng bụng”, một phần hoặc cả hai phần lưng lấm đất, bụng ngửa lên trời, là thua cuộc. Trước đây, vật võ làng Sình áp dụng luật “lấm lưng trắng bụng”.

Các đô phải đánh ngã đối thủ ở tư thế lấm lưng và phải thắng tất cả đô trong ngày để đoạt chức vô địch. Luật này làm nảy sinh sự tính toán để giành chức vô địch, gây mất đoàn kết và để lại hậu quả xấu. Từ hơn 20 năm nay luật qui định: duy trì “lấm lưng trắng bụng”, nhưng phải giữ (đè) đối thủ bất động trong ba giây, phải thắng tiếp ba người mới được vào bán kết.

Tiếp tục thắng ba người nữa vào chung kết. Sau này, tuỳ số đô lọt vào vòng hai mà qui định thể lệ, thông thường là loại trực tiếp. Với vật võ, ngoài sức khoẻ, các đô còn có kỹ thuật, có “miếng” và nhanh nhạy mới mong giành được thắng lợi. Vật có nhiều miếng đẹp mắt, quyết liệt. Những miếng thường được các đô sử dụng là xốc nách, vạch sườn, miếng bò, miếng háng (thò tay vào háng rồi lựa thế tấn công) nâng đối thủ vật ngã bổng, miếng bành (xốc nách bế ngửa) miếng táng (nâng đối thủ lên)…

Một đô vật lý tưởng có tay chân cân đối. Chân mạnh để trụ vững, tay mạnh để vật ngã đối phương. Nhưng to chưa hẳn đã mạnh, mạnh chưa hẳn đã thắng, cần phải nhanh, kiên trì để khai thác sơ hở của đối phương.

Hội Sình rất chú trọng tinh thần thượng võ, cấm chơi xấu, ra đòn độc, đòn hiểm, nguy đến tính mạng như bẻ, vặn, khoá trái khớp, tấn công bằng đầu, bấm các huyệt, đòn đá, đòn đánh, nắm tóc, tấn công vào hạ bộ, yết hầu, mắt…. Mỗi năm có hơn 100 đô vật tham gia hào hứng suốt ngày. Nếu để thua một trận các đô vật phải chờ đến năm sau mới “phục hận” được, vì thế các đô vật thường rèn luyện suốt năm, tu dưỡng đạo đức để chờ đầu xuân tham dự, tranh tài. Nếu hai đô vật giằng co nhau không thắng, trọng tài sẽ phạt và buộc thay tư thế vật (vật quỳ) để kết thúc nhanh trận đấu.

Hội vật sắm các giải thưởng để động viên. Đô vật thua cũng có quà lưu niệm. Giải thưởng là tặng phẩm do dân làng và các mạnh thường quân đóng góp. Giải thưởng vô địch thường trang trọng hơn (cau trầu, rượu, đầu heo….). Các đô vật chia theo hai hạng tuổi: thiếu niên và thanh niên, tầm vóc chênh lệch trên dưới 10Kg.

Tinh thần đồng đội ở các địa phương rất quan trọng, một đô của làng nào bị thua tức khắc có đô khác lên tiếp sức. Mỗi năm có hơn 100 đô vật tham gia hào hứng suốt ngày. Thua một trận phải chờ đến năm sau mới “phục hận” được.

Vì vậy các đô phải rèn luyện suốt năm, tu dưỡng đạo đức để chờ đầu xuân được dự đua tài. Các xã có phòng trào đô vật mạnh là Phú Mẫu, Phú Thanh, Phú Dương (Phú Vang) Hải Dương, Hương Phong, Hương Vinh (Hương Trà), Thủ Lễ (Quang Điền), Hương Sơ (TP. Huế).

Cùng với sới vật chính, đêm hôm trước và suốt ngày hội, khắp nơi trong làng các quán hàng ăn: bún bò, bánh bèo, bánh nậm, bán bột lọc, cháo lòng, bánh canh, chè….các gian trò chơi thu hút đông đảo khách chơi xuân. Cho đến khi tắt nắng, cuộc vui mới chịu dừng. Và, hôm sau mọi việc trở lại nhịp đời thường. Một năm làm lụng mới lại bắt đầu.

Hội vật Làng Sình ngoài yếu tố tâm linh như mong cho dân khoẻ, làng yên, mùa màng tươi tốt, hạnh phúc đến với muôn người còn là một hoạt động vui, khoẻ đầy tinh thần thượng võ, kích thích việc rèn luyện sức khoẻ, lòng dũng cảm, sự tự tin, mưu trí đối với lớp trẻ.

Hội vật truyền thống làng Sình thường diễn ra dưới cái lạnh cắt da. Dù vậy, hàng nghìn khách dự hội và người dân địa phương vẫn cảm nhận được sự ấm áp từ tinh thần thi đấu đậm chất dân dã của các đô vật thuộc hai lứa tuổi thiếu niên và thanh niên đến từ nhiều địa phương ở Thừa Thiên – Huế. Ngày nay, sức hấp dẫn hội vật làng Sình không chỉ thu hút các đô vật mà cả khách du lịch Huế đầu năm.Đi lễ hội nào ở miền Trung dịp Tết thì làng Sình vẫn là lựa chọn số 1. Bởi bên cạnh tinh thần thượng võ của trò đấu vật, du khách còn được đắm mình trong không khí lễ hội với nhiều trò vui của những làng quê đất cố đô.

Làng Sình hôm nay đã khác xưa rất nhiều, không khí lễ hội cổ truyền đã có nhiều thay đổi. Nhưng không gian văn hoá xưa vẫn còn lưu lại những dấu ấn rất rõ nét về một vùng đất thượng võ như thể lệ thi đấu, các đô vật tham gia. Đó như là những minh chứng cho một giá trị văn hóa trường tồn của người dân làng Sình.

Tham khảo thêm những thông tin khác tại Những lễ hội đặc sắc tại miền Trung